2. Το τοπούζι του Αλή Πασά

Ο Αλή πασάς καταγόταν από οικογένεια μπέηδων του Τεπελενίου. Διορίστηκε πασάς στο βιλαέτι των Ιωαννίνων το 1788 επεκτείνοντας διαρκώς την εξουσία του τα επόμενα χρόνια. Μέχρι το 1812 διαφέντευε μία ευρύτατη γεωγραφική περιοχή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Προσπάθησε να γίνει ηγέτης ανεξάρτητου κράτους και ήρθε σε ρήξη με τον σουλτάνο.

Το τοπούζι αρχικά ήταν ένα επιθετικό όπλο, ο κεφαλοθραύστης. Σταδιακά μετατράπηκε σε σύμβολο εξουσίας, ένα είδος στραταρχικής ράβδου. Ο τίτλος του «πασά» άλλωστε ήταν κυρίως στρατιωτικό αξίωμα και δευτερευόντως διοικητικό. Η ιδιαίτερη προσωπικότητα του Αλή οδηγούσε πλήθος Ευρωπαίων περιηγητών και αξιωματούχων στην Αυλή του. Ήταν γνωστός συλλέκτης εντυπωσιακών όπλων που στόλιζαν τους τοίχους στον χώρο υποδοχής στο κονάκι του. Η επίδειξη όπλων ήταν ουσιαστικά επίδειξη εξουσίας.

Στην περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τοπικοί φεουδάρχες είχαν αποκτήσει ικανή στρατιωτική και οικονομική αυτάρκεια, ώστε να διοικούν τις επαρχίες τους σχεδόν αυτόνομα. Στις αρχές του 19ου αιώνα τέτοιες περιπτώσεις ήταν ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων και ο Μοχάμεντ Άλι, πασάς της Αιγύπτου. Η κατάσταση αυτή αποδυνάμωσε τον Σουλτάνο, άλλοτε αδιαμφισβήτητο ηγέτη της Αυτοκρατορίας.

Ήδη από το καλοκαίρι του 1820 ο Σουλτάνος αποφάσισε να υποτάξει τον πανίσχυρο Αλή πασά. Τον Ιανουάριο του 1821, μετά από αποτυχημένη πολύμηνη πολιορκία του κάστρου των Ιωαννίνων, ενίσχυσε τις σουλτανικές δυνάμεις στέλνοντας εναντίον του Αλή τα στρατεύματα του Χουρσίτ πασά του Μοριά. Ο Χουρσίτ, φεύγοντας με τον στρατό του από την Τριπολιτσά, άφησε ελεύθερο το πεδίο στους Έλληνες της Πελοποννήσου και βοήθησε άθελά του στο να δυναμώσει η Επανάστασή τους στα πρώτα της βήματα και να επικρατήσει.

Πιεσμένος από την πολύμηνη πολιορκία και έχοντας τη διαβεβαίωση του Χουρσίτ ότι θα του δινόταν αμνηστία, ο Αλή δέχθηκε να υπογράψει ανακωχή, να παραδώσει το φρούριο της πόλης και να αποσυρθεί στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα στο Νησί της λίμνης των Ιωαννίνων. Εκεί, στις 24 Ιανουαρίου 1822, μετά από μία σύντομη συμπλοκή εκτελέστηκε και το κεφάλι του στάλθηκε ως τρόπαιο στον Σουλτάνο.