25. Οι σημαίες στη θάλασσα

Οι Σπέτσες είναι το πρώτο νησί που επαναστατεί στις 3 Απριλίου 1821 και σε λίγες μέρες ακολουθούν τα Ψαρά. Σπετσιώτικα καράβια μεταδίδουν το μήνυμα της Φιλικής στη γειτονική Ύδρα. Εκεί ναύτες με επικεφαλής τον Αντώνη Οικονόμου, ξεσηκώνονται συμπαρασύροντας τους διστακτικούς προκρίτους. Στις 17 Απριλίου υψώνεται η επαναστατική σημαία στο νησί. Επαναστατικές προκηρύξεις αποστέλλονται σε όλο το Αιγαίο. Το κάθε νησί ύψωσε τη δική του σημαία με σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας. Οι υδραίικες συνήθως έφεραν την αναγραφή «ή ταν ή επί τας», οι σπετσιώτικες και ψαριανές, «ελευθερία ή θάνατος».

Στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, για τα ελληνικά εμπορικά πλοία η σημαία αποτελούσε απλώς το διαβατήριο για ένα ασφαλές ταξίδι. Με την έναρξη της Επανάστασης γίνεται σύμβολο ενός εμπόλεμου έθνους. Καθώς δεν υπάρχει μια ενιαία διοίκηση, δεν προβάλλεται εξαρχής ένα κοινό εθνικό σύμβολο. Στις ναυτικές επαναστατικές σημαίες παρατηρείται μεγαλύτερη ομοιομορφία σε χρώματα και σύμβολα σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα. Τα περισσότερα σύμβολα προέρχονται από τη Φιλική Εταιρεία: φίδι που τυλίγεται στον σταυρό, κουκουβάγια που προσεγγίζει φίδι, ανεστραμμένη ημισέληνος, άγκυρα, λόγχη ή λογχοφόρος σημαία. Τα χρώματα ήταν γαλάζιο, κόκκινο, λευκό. Ωστόσο καμία σημαία δεν ήταν απολύτως όμοια με την άλλη.

Τον Ιανουάριο του 1822 η πρώτη Εθνοσυνέλευση καθιέρωσε ενιαίο τύπο ναυτικής σημαίας, ταυτόχρονα με τη σημαία των δυνάμεων της ξηράς. Ορίστηκε διαφορετική σημαία για τα πολεμικά πλοία και διαφορετική για τα εμπορικά. Την πολεμική σημαία αποτελούσαν εννέα οριζόντιες λωρίδες, λευκές και κυανές, ραμμένες εναλλάξ. Επάνω, στην εσωτερική γωνία, υπήρχε λευκός σταυρός σε κυανό βάθος. Η εμπορική ήταν κυανή με κυανό σταυρό στο κέντρο λευκού τετραγώνου πάνω αριστερά. Η εμπορική σημαία χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα, καθώς οι θαλασσομάχοι προτιμούσαν την πολεμική σε κάθε περίπτωση. Τελικά ο Κυβερνήτης αποδέχθηκε την πολεμική ως κοινή σημαία για τη θάλασσα.

Μετά την καθιέρωση της κυανόλευκης σημαίας αρχίζει, θεωρητικά, η απόσυρση των διαφόρων σημαιών με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας. Κι αυτό για να τονιστεί συμβολικά ο εθνικός χαρακτήρας του Αγώνα και να απομακρυνθεί οποιαδήποτε υπόνοια σύνδεσης του Αγώνα με ευρωπαϊκές επαναστατικές μυστικές εταιρείες. Τα νησιά όμως θα διατηρήσουν τις σημαίες τους, καθώς εθνικός στόλος άρχισε να δημιουργείται στην Ελλάδα μόλις το 1827. Θα τις υψώνουν παράλληλα με την κυανόλευκη ακόμα και μετά την Ανεξαρτησία. Έτσι, τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας μέσα από τις ναυτικές σημαίες του ’21.